یک سال در جستجوی دانایی
اگر عضو یکی از شبکه‌های زیر هستید می‌توانید این مطلب را به شبکه‌ی خود ارسال کنید:
[24 Mar 2013]
[ شهرام یزدان پناه]
دنیای علم در سال ۱۳۹۱ شاهد پیشرفت هایی اساسی، تغییراتی چشمگیر و از دست دادن هایی غم انگیز بود. به نظر می رسد بشر در دنیای دانش و فناوری به یکی دیگر از نقاط عطف خود نزدیک می شود؛ نقطه عطفی که بار دیگر نگاه ما را به جهان آفرینش تغییر خواهد داد، ارتباطاتمان را از نو تعریف خواهد کرد و زمینه را برای آغاز نوع جدیدی از زندگی فراهم خواهد آورد که برای نسل کنونی به داستان های علمی ـ تخیلی شباهت
----------
دنیای علم در سال ۱۳۹۱ شاهد پیشرفت هایی اساسی، تغییراتی چشمگیر و از دست دادن هایی غم انگیز بود. به نظر می رسد بشر در دنیای دانش و فناوری به یکی دیگر از نقاط عطف خود نزدیک می شود؛ نقطه عطفی که بار دیگر نگاه ما را به جهان آفرینش تغییر خواهد داد، ارتباطاتمان را از نو تعریف خواهد کرد و زمینه را برای آغاز نوع جدیدی از زندگی فراهم خواهد آورد که برای نسل کنونی به داستان های علمی ـ تخیلی شباهت دارد.
بررسی روند تحولات در دنیای دستاوردهای فناورانه نشان از آن دارد که نوع بشر نشانه های عصبانیت زمین از تخریب هر روزه طبیعت را به وضوح درک کرده و تلاش می کند مسیر خود را در بهره برداری از منابع طبیعی و آلودگی محیط زیست اصلاح کند.
سال گذشته شاهد بودیم که تلاش ها تازه آغاز شد، انسان برای خواندن راز ژنتیک خودش به جاهای هیجان انگیزی رسید و دنیای نانوفناوری ناممکن های زیادی را ممکن کرد.
اما با همه اینها سال ۱۳۹۱ برای دانش دوستان سال فقدان های زیادی هم بود؛ فقدان بزرگانی از دنیای علم و شجاعانی که به دانشمندان فرصت آزمایش ناممکن ها را داده بودند. اجازه دهید به انتخاب گروه دانش روزنامه جام جم نگاهی به خبرسازترین تیترهای علمی سال ۱۳۹۱ بیندازیم.
سال ۹۱ با نبرد ربات ها آغاز شد
به روال شش سال قبل از آن، هفتمین دوره مسابقات روبوکاپ موسوم به ایران اُپن با همت کمیته ملی روبوکاپ و دانشگاه آزاد واحد قزوین، نخستین خبر علمی سال ۱۳۹۱ بود که انتظار می رود به روال قدیم در پانزدهم فروردین سال پیش رو نیز تکرار شود.
ربوکاپ یا جام جهانی ربات ها، پروژه ای بین المللی برای ارتقای دانش هوش مصنوعی و فناوری رباتیک بین دانشجویان سراسر جهان است که با طرح مسأله ای استاندارد برای برگزاری یک مسابقه مشخص بین ربات ها کارش را در کشورهای مختلف پیگیری می کند.
هدف نهایی ربوکاپ تشکیل یک تیم کاملا هوشمند از ربات های انسان نماست که بتواند سال ۲۰۵۰ برابر تیم قهرمان جام جهانی فوتبال مسابقه داده و پیروز میدان باشد. از سال ۱۳۸۲ تعداد تیم هایی که از دانشگاه های ایران در مسابقات جهانی این رشته شرکت می کردند، آنقدر افزایش یافت که احساس شد این تیم ها قبل از اعزام برای مسابقات جهانی نیاز دارند تا در سطح ملی زورآزمایی کنند و بهترین های آنها، راهی پیکار جهانی شوند. به همین دلیل مسابقات ایران اُپن شکل گرفت و تا امروز همچنان ادامه دارد.
بسیاری از دانشجویانی که در دوره های نخستین این مسابقات شرکت کرده بودند، امروزه کسب و کارهای دانش بنیانی در حوزه رباتیک را مدیریت می کنند.
پیش بینی ها حکایت از آن دارد که فناوری رباتیک یکی از پنج فناوری برتر جهان آینده خواهد بود و تا ۲۰ سال دیگر حجم معاملات صورت گرفته در این صنعت، صدها برابر درآمد نفتی ایران خواهد شد.
فضا به تسخیر بخش خصوصی درآمد
در سالی که آخرین روزهای آن را سپری می کنیم، سه خبر بزرگ نشان از آغاز دوران جدیدی در عصر فضانوردی می داد.
خبر اول وقتی منتشر شد خیلی ها پوزخند زدند، اما با انتشار خبر دوم همان خیلی ها از پوزخند اولشان پشیمان شدند و خبر سوم دوباره آنها را به شک انداخت که شاید بعضی ها یادشان رفته دروغ ۱۳ را فقط سالی یک بار می گویند.
اوایل اردیبهشت شرکت پلانتری رسورسز (منابع سیاره ای) که مجمعی از عجیب ترین، جسورترین، رویاپردازترین و صدالبته پولدارترین انسان های سیاره زمین است، اعلام کرد کار شناسایی معادن فضایی خود را با کاوش و بررسی خرده سیارک ها آغاز خواهد کرد.
آنها گفتند که قرار است در چند مرحله کاندیداهای خود را از بین هزاران خرده سیارک کوچک و بزرگ انتخاب کنند و پس از شناسایی بهترین اهداف، زمینه را برای بررسی معدنکاری در آنها فراهم آورند.
این کار بزرگ که بیشتر شبیه یک فیلم علمی ـ تخیلی است، کارگردان بزرگی را نیز در کنار خود دارد.
جیمز کامرون، سازنده عظیم ترین و تاثیرگذارترین فیلم های علمی ـ تخیلی جهان که مرگ تایتانیک را در فیلمی به همین نام و قیام پاندورایی ها را در فیلم آواتار به تصویر کشیده، یکی از موسسان این شرکت خبرساز است؛ شرکتی که می خواهد نسل جدید جویندگان طلا را به فضای بین سیاره ای راهی کند. این همان خبری بود که پوزخندها را به دنبال داشت.
اما یک ماه بعد از این خبر عجیب، پرواز نخستین فضاپیمای خصوصی جهان به مقصد ایستگاه بین المللی فضایی و بازگشت بی عیب و نقص آن به زمین، شک خیلی ها را نسبت به توانایی های بخش خصوصی در سفر به فضا و بهره برداری از آن به یقین تبدیل کرد.
حدود ساعت ۱۱ صبح دوم خرداد ۱۳۹۱ به وقت تهران، فضاپیمای فالکون در حالی که نمونه باربری فضاپیمای دراگون را حمل می کرد، سفر تاریخی خود را به فضا آغاز کرد و به این شکل فصل نوینی از عصر فضا که شرکت های خصوصی پرچمدار آن خواهند بود، رسما آغاز شد.
ایلان ماسک (Elon Musk)، مدیرعامل شرکت اسپیس ـ اکس که اصالتا اهل آفریقای جنوبی است، قبل از مدیریت این شرکت تاریخ ساز، کارهای بزرگ دیگری نیز انجام داده بود.
او مجموعه مالی بزرگ Paypal برای پرداخت های اینترنتی و شرکت تسلا، سازنده اتومبیل های برقی را نیز بنیان نهاده و از مدیران ارشد شهر خورشیدی است.
نگاه این مخترع بزرگ به سه حوزه اینترنت، انرژی های پاک و سفر تجاری به فضا می تواند برای هر انسان بلندپروازی، مسیر آینده سیلاب خروشان پول و ثروت را نشان دهد.
در این آشفته بازار حضور بخش خصوصی برای تجارت در فضا انتشار ناگهانی خبر طراحی سفر بی بازگشت به مریخ به منظور مسکونی سازی آن سیاره آخرین شوک خبری بخش خصوصی برای دنیای فضانوردی بود که هرچند در ابتدا انتقادهای زیادی را برانگیخت، اما اعلام حضور و مشارکت شرکت اسپیس اکس در این طرح و حمایت ایلان ماسک از آن، خیلی ها را وادار به سکوت کرد.
چون ماسک ثابت کرده بود که وقتی حرفی می زند حتما به آن عمل هم می کند. جالب است بدانید که مدیر هلندی طرح مارس وان در مصاحبه ای که با شماره بهمن مجله نجوم داشته اعلام کرده ۷۰ ایرانی برای این سفر بی بازگشت به مریخ ثبت نام کرده اند.
کشف ذره خدا
تابستان سال ۱۳۹۱ هنوز به نیمه خود نرسیده بود که هیجان انگیزترین خبر علمی آن سال، دنیای ذهنی انسان از جهان پیرامونش را به لرزه درآورد.
بوزون هیگز، ذره ای که همه چیز به خاطر آن جِرم دارد و ۵۰ سال از جستجو برای یافتنش می گذشت، خلاصه در بزرگ ترین آزمایشگاه زیرزمینی جهان که سرن نامیده می شود، کشف شد. دو آزمایشگاه با دو تیم کاری متفاوت که هر دو در سرن مستقر بودند، سال ها بود که روی این پروژه کار می کردند.
آزمایشگاه سی.ام.اس که دانشمندان ایرانی از پژوهشگاه دانش های بنیادی نیز در تجهیز و پژوهش های آن نقش داشته اند و آزمایشگاه اتلس که با تیمی مجزا و روشی متفاوت روی این موضوع کار می کردند.
اعضای گروه های تحقیقاتی این دو تیم، مجاز به تبادل اطلاعات با یکدیگر نبودند تا روش یا خط فکری یکی از این دو تیم بر دیگری اثر نگذارد.
نتایج هر دو تیم نشان داد ذره بوزون هیگز وجود دارد. با اعلام کشف ذره هیگز که از حدود ۵۰ سال پیش احتمال وجود آن داده می شد، در جهت تائید نظریه بیگ بنگ و توضیح چرایی وجود ماده یا به عبارت فیزیکی تر، جرم در جهان گام بزرگ و ارزشمند دیگری برداشته شد.
سال ها بود که دانشمندان از خود می پرسیدند چرا ذرات تشکیل دهنده جهان مانند الکترون و پروتون از جرم ثابت و مشخصی برخوردارند یا اصلا چرا دو جرم بر هم نیرو وارد می کنند.
قرن ها پیش که سیب معروفی از درخت بر سر نیوتن فرو افتاد، او گرانش را تعریف و با فرمول های ریاضی شبیه سازی کرد و امروز چرایی وجود گرانش توجیه شده است.
اکنون و با اثبات وجود بوزون هیگز بشر می داند که تئوری آفرینشی که همه فیزیک نظری را بر پایه آن تعریف کرده است، می تواند درست باشد و حالا می دانیم که چگونه در لحظات اولیه آفرینش، وقتی که هیچ زمان و مکانی وجود نداشته، انرژی به ماده تبدیل شده و جهان شروع به تولد کرده است.
عامه مردم بوزون هیگز را ذره خدا هم می نامند. ذره ای که جهان علم معطل یافتن آن بود تا از راز بزرگ خلقت سر در درآورد. خبر کشف بوزون هیگز به انتخاب سردبیران مشهورترین مجله های علمی دنیا به عنوان مهم ترین خبر علمی سال ۱۳۹۱ انتخاب شد.
بمب هایی که گوگل منفجر کرد
گوگل سال گذشته با اعلام رسمی دو خبری که شایعات آن از مدت ها پیش سر زبان ها بود، نشان داد که غیر از الگوریتم جستجوی عالی و نوآوری های شگفت انگیز در دنیای مجازی، ایده های زیادی برای خیالی کردن دنیای واقعی ما نیز در سر دارد.
خودروی بدون راننده گوگل آنقدر با واقعیت های روزمره ما فاصله داشت که در ابتدا با دروغ ۱۳ اشتباه گرفته شد، اما وقتی در اردیبهشت ماه اعلام شد که ایالت نوادا در آمریکا مجوز رانده شدن این خودروی از آینده آمده را صادر کرده است، همه آینده پژوهان خود را یکباره در مقابل پدیده ای فیزیکی دیدند که اصلا انتظارش را نداشتند. حالا رسما این خودروی خیلی باهوش که می توانست یکی از پیچیده ترین کارهای انسان یعنی رانندگی را به عهده گیرد، نوید می داد که ما وارد دوران جدیدی از حضور هوش مصنوعی در زندگی روزمره خود شده ایم و همین جا بود که حقوقدانان وارد میدان شدند تا بررسی کنند اگر یکی از این ابزارهای باهوش ما سرکشی کند، چه کسی باید تاوان اشتباهات دیجیتال آنها را پرداخت کند.
اما این خودروی خودسر تنها بمب خبری گوگل نبود. آزمایشگاه ایکس گوگل یک محصول دیگر نیز در چنته داشت که اواخر سال ۱۳۹۲ خبر رسمی معرفی تجاری آن به بازار اعلام شد.
محصولی که آمده تا دیدگاه ما را نسبت به ارتباطات و کسب اطلاعات از دنیای پیرامون حسابی به هم بریزد. طراحان عینک گوگل احتمالا چند سال پیش از خودشان پرسیده بودند چه لزومی دارد که همیشه تلفن ابزاری برای به دست گرفتن باشد.
چرا نباید آن را بر چشم زد؟ احتمالا این گونه بوده که عینک مدرنی ساخته شده تا ضمن برقراری تماس، عکاسی، فیلمبرداری ناوبری و خیلی کارهای دیگر با افزودن دنیایی مجازی در کنار دنیای واقعی اطراف ما، به زندگی قرن بیست و یکمی ما رنگ و روی متفاوتی اعطا کند.
عینک گوگل نوعی رایانه پوشیدنی است که با وجود داشتن ظاهری ساده، فناوری پیچیده ای را در دل خود جای داده است. عینکی بسیار سبک و ساده که وزن آن کمتر از یک عینک آفتابی معمولی است و مبتنی بر اصل «واقعیت افزوده» ساخته شده است.
کنجکاوی در مریخ
کیوریاسیتی (کنجکاوی) مریخ نوردی یک تنی است که برای ساختش حدود ۳۰۰۰ میلیارد تومان پول خرج شده بود.
این کاوشگر رباتیک ساعت ۱۰ صبح روز شانزدهم مرداد ۱۳۹۱ به وقت تهران و پس از طی هفت دقیقه وحشتناک و پرتنش، به آرامی بر سطح مریخ فرود آمد و تنها دقایقی بعد از فرود نخستین تصاویر ارسال شده از دوربین های مسیریاب آن در شبکه جهانی اینترنت منتشر شد.
این مریخ نورد در پی یافتن نشانه هایی است که بر قابل سکونت بودن سیاره مریخ در حال حاضر یا دست کم در دوران قدیم دلالت داشته باشد.
از آنجا که یکی از لوازم ایجاد حیات از آن نوعی که ما می شناسیم، وجود آب مایع است، در نتیجه کنجکاوی هم به دنبال آثار آب در زیر سطح مریخ است.
فروردین ۱۳۸۳ ناسا فراخوانی برای دریافت ایده های نو جهت تجهیزات علمی مریخ نورد های آینده منتشر کرد. زمستان همان سال هشت پیشنهاد برتر انتخاب شدند.
طراحی و آزمایش قطعات و تجهیزات هم از واپسین روزهای همان سال آغاز شد. چهار سال بعد تقریبا ساخت سخت افزاری و نرم افزاری آزمایشگاه علمی مریخ به پایان رسیده و قطعات تحت آزمایش بود.
فروردین ۱۳۸۸ در سایت رسمی ناسا، یک نظرسنجی برای انتخاب نام آزمایشگاه انجام شد که در آن ۹ اسم پیشنهاد شده بود و در نهایت نام کنجکاوی برای طرح برگزیده شد.
این واژه پیشنهاد یک دانش آموز سال ششم از شهر کانزاس بود. کنجکاوی تا امروز و در مسیرش برای رسیدن به دهانه گیل، کارهای زیادی ازجمله نمونه برداری از خاک سطحی مریخ را انجام داده و نتایج به دست آمده از آن میزان دانایی بشر نسبت به همسایه سرخرنگ خود را بشدت افزایش داده است.
کشف نمونه هایی جدید از حیات
سال ۱۳۹۱ در کنار همه خبرهای هیجان انگیز خود، همچنان شاهد کشف نمونه هایی جدید و عجیب از جانوران بود. طبیعی است تمام کشفیات جدید آنقدر کوچک بوده اند که برای قرن ها از چشم انسان کنجکاو پنهان باقی مانده بودند.
از کشف کوچک ترین قورباغه دنیا که کوچک تر از یک سکه است تا کوچک ترین مارمولک دنیا که نوک کبریت برایش تپه حساب می شود، اما شاید عجیب ترین کشفیات انجام شده را باید به کشف یک چیز! جدید در عمق ۳۸۰۰ متری زیر یخ های قطبی و در جایی منصوب کرد که ۱۴ میلیون سال است از کل اتفاقات تکاملی زمین دورافتاده بوده است.
دانشمندان روس که مشغول حفاری در یخ های قطب جنوب برای رسیدن به یک دریاچه باستانی در اعماق این یخ ها بودند، پس از سال ها تلاش و رسیدن به آب مایع، نمونه هایی را برداشت کردند که بررسی اولیه آنها از وجود DNA باکتریال منحصربه فردی در آن نمونه ها نشان می دهد این DNA با هیچ نمونه دیگری بر سطح زمین مطابقت ندارد.
در کنار کار بزرگ دانشمندان روس در قطب جنوب، پژوهشگران آمریکایی هم توانستند در جایی به مراتب عجیب تر حیات پیدا کنند. آنها در ارتفاع ۳۰ کیلومتری سطح زمین موفق به کشف حیات میکروبی شدند. در کنار این کشفیات جهانی بد نیست به کشف یک دانشجوی ایرانی هم اشاره ای کنیم.
محمدرضا کاویانپور از دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد گروه گیاه پزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز موفق به کشف رده جانوری سیمفیلا در ایران و یک گونه جدید از این رده برای نخستین بار در جهان شد. کاویانپور جانور خود را پرسیکوس نام نهاده است.
مطلب‌های دیگر از همین نویسنده در سایت آینده‌نگری:
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان