Iranian Futurist

سند چشم انداز٢٠ ساله ايران مي گويد، ايران اسلامي در افق ١٤٠٤ كشوري است كه در زمينه علم و فناوري و اقتصاد در منطقه آسياي جنوب غربي داراي رتبه اول خواهد بود.براي بسياري از مردم اين سوال مطرح است كه اصولا چنين سند يا برنامه هاي درازمدتي بر چه اساسي نوشته و تدوين مي شود؟ در ايران اسناد ديگري مانند برنامه هاي ٥ ساله تدوين شده يا نقشه جامع علمي كشور در حال تدوين است.اين اسناد چگونه افق آينده را براي كشور ترسيم مي كند و چه ضمانت هاي اجرايي براي تحقق آن ها در ايران وجود دارد؟

ايران با سند چشم انداز در زمره كشورهاي آينده نگر جهان قرار گرفت
؛آينده نگري
؛براي پاسخ به اين سوال بايد به مفهوم مهمي به نام آينده نگري بپردازيم.
برخي فكر مي كنند آينده نگري به معني غيب گويي است و با چنين برداشتي افراد آينده نگر و نتايج فعاليت آ ن ها را مورد تمسخر قرار مي دهند. در حالي كه آينده نگري يعني پيش از آن كه رويدادي به وقوع بپيوندد يا سناريويي به واقعيت تبديل شود، به آن واكنش نشان دهيم؛ يعني «واكنش» پيش از وقوع رويداد، به عبارت ديگر آينده نگري يعني واكنش به رويدادها پيش از واقعيت يافتن آن ها.
آينده نگري تلاشي سيستماتيك براي بررسي درازمدت آينده علم، فناوري، اقتصاد، محيط و جامعه به منظور شناسايي پديده هاي نوظهور و حوزه هاي زيربنايي تحقيقات استراتژيك است كه بيشترين منافع اقتصادي و اجتماعي را در برداشته باشد.
بنابراين در جهان امروز، آينده پژوهي و آينده نگري يك ضرورت است. پيش بيني مي شود كه در هزاره سوم، زمينه براي مطالعات آينده پژوهانه افزايش يابد.
؛پيشينه آينده نگري در جهان
؛آينده نگري اولين بار به دليل يك ضرورت نظامي در سال ١٩٤٨ در موسسه « راند» در آمريكا مطرح شد. عمده اين مطالعات بر مبناي پيش بيني بود كه سعي در شناخت وقايع احتمالي جنگ داشت و بعدها در مسائل غير نظامي و اقتصادي نيز به كار رفت.
از دهه ٨٠ به بعد، مفهوم آينده نگري در سياست گذاري جاي گرفت.
براي نخستين بار، ژاپني ها در دهه ٨٠ از آينده نگاري به عنوان ابزار سياست گذاري استفاده كردند. چندين دهه است كه در سازمان هاي دولتي و خصوصي، برنامه هاي آينده نگاري در مقياس هاي بخشي، منطقه اي و ملي و در حوزه هاي مختلف علم، فناوري، فرهنگ، محيط زيست و غيره اجرا مي شود، ولي در سال هاي اخير زمينه و چشم انداز اين برنامه ها بر حوزه علم و فناوري تمركز داشته و اكنون آينده نگاري علم و فناوري ابزار تصميم گيري دولتي در محيط سياست علم و فناوري است.
؛دسته بندي روش هاي آينده پژوهي
؛روش هاي درك، پيش بيني يا آماده شدن براي آينده را مي توان در ٥ دسته تقسيم بندي كرد. براي درك بهتر ماهيت روش برنامه ريزي بر پايه سناريو، جايگاه اين روش در ٥ دسته مذكور بررسي مي شود.
دسته اول: پايش الگوهاي نوظهور- اين دسته در برگيرنده روش هاي پيمايش، پايش، ردگيري و شبيه سازي است. فصل مشترك و شالوده اين روش ها، مفهوم غير قابل پيش بيني بودن آينده است.
در واقع آينده از تعامل نيروهاي فراواني به وجود مي آيد از اين رو يك پيش بيني نمي تواند با واقعيت هاي در حال دگرگوني تطابق كامل داشته باشد. از اين رو فرآيند برنامه ريزي استراتژيك بايد بسيار انعطاف پذير باشد چرا كه مسير حركت ما به سمت آينده همواره در حال تغيير است و فعل و انفعالات نيروهاي مختلف و حوادث غير منتظره مسير حركت را منحرف مي كند.
پس بهترين شيوه آماده شدن براي آينده، پايش مستمر و دقيق تحولات و پيشرفت هاي فناوري، فرهنگي، سياسي و اقتصادي است.
دسته دوم: برون يابي- بر خلاف دسته قبل، در روش هاي برون يابي فرض مي شود كه آينده ادامه منطقي گذشته است و نيروهاي پيشران كليدي كه غير قابل تغييرند، به شيوه اي پيش بيني پذير، مسير رويدادهاي آينده را تعيين مي كنند. به عبارت ديگر آينده چيزي جز تعميم گذشته نيست و با واژه ها و توصيف هايي همچون بهتر، بيشتر، بالاتر و قوي تر شناخته مي شود.
دسته سوم: تحليل هاي چرخه اي- در اين روش براي درك آينده، الگوهاي مشابه در رخدادهاي گذشته و تاريخي شناسايي مي شود.
دسته چهارم: تحليل هدف- اين دسته شامل مجموعه اي از روش ها همچون تحليل محتوا، تحليل تاثير، تحليل پروانه هاي ثبت اختراع و تحليل سهام داران مي شود. تقريبا در همه اين روش ها فرض مي شود كه رخدادهاي آينده از طريق اقدامات عامل هاي گوناگون شكل مي گيرد.
دسته پنجم: هم گرايي شهودي - بر اين اساس بهترين شيوه براي تسلط بر آينده عبارت است از گردآوري گسترده اطلاعات و سپس تكيه بر فرآيندهاي ناخودآگاه و شهودي پردازش اطلاعات و در نتيجه دست يابي به بينش ها و راهكارهايي براي عمل.
؛آينده پژوهي در آمريكا
؛در آمريكا حداقل ٣ هزار موسسه مطالعات استراتژيك به طور مستمر در زمينه فرآيندهاي آينده به مطالعه مي پردازد.
موضوع آينده نگري يكي از اصول مهم برنامه ريزي هاي درازمدت در آن كشور است.
به عنوان مثال به تازگي ناسا اعلام كرده است كه در سال ٢٠٥٠ دستگاهي خواهد ساخت كه مي تواند انسان را فاكس كند!٧ سال پيش، هزار تن از آينده پژوهان آمريكايي به بهانه طراحي استراتژي نيروي هوايي اين كشور در افق ٢٠٢٥ گردهم آمدند و ٤ سناريو براي آينده جهان و آمريكا طراحي كردند.
جالب است كه همه اين سناريوها به زيان آينده آمريكا بود و نشان مي داد كه يا سده آمريكا به زودي جاي خود را به هزاره آسيا خواهد سپرد يا آمريكا با شرايطي مواجه خواهد شد كه بايد نقش آتش نشان را در جهان آينده پذيرا باشد.

؛آينده نگري در ژاپن
؛ژاپني ها از جمله مردماني هستند كه به آينده نگري درازمدت در دنيا مشهورند؛ به گونه اي كه گفته مي شود آن ها در سطح ملي براي ٥٠ سال آينده خود برنامه دارند و مي دانند كه هر سال در كجاي اين برنامه قرار دارند. البته اين بدان معنا نيست كه اين برنامه ٥٠ ساله ثابت و غير قابل تغيير است، بلكه بر عكس برنامه هاي درازمدت مبتني بر آينده نگري كاملا پوياست و هر چند سال مورد بازنگري و اصلاح قرار مي گيرد تا هر چه بيشتر به واقعيت نزديك شود.

؛پيشينه آينده نگري در ايران
؛سابقه آينده نگري در ادبيات ايران نيز وجود دارد. در زمان سلطان محمود غزنوي، انوري شاعر ادعا كرده بود كه چنان توفاني خواهد وزيد كه چيزي بر سطح زمين باقي نمي گذارد و همه بايد به زير زمين بروند. ساعت و روز آن را هم تعيين كرده بود. اما در آن ساعت نه تنها توفان نشد بلكه نسيمي هم نيامد كه چراغ پيرزني را كه بالاي مناره شهر رفته بود، خاموش كند.
شاعر مورد غضب قرار گرفت و بعد از مدت ها سرگرداني تعهد داد كه ديگر آينده نگري نكند.
در سال ١٣٢٧ ايران وارد مرحله اي شد كه به برنامه ريزي نياز مبرمي داشت.
به گفته دكتر بايزيد مردوخي، كارشناس ارشد سازمان مديريت و برنامه ريزي، اولين برنامه عمراني ٧ ساله تدوين و شروع شد. يعني براي اولين بار ايران به جاي آن كه صرفا براي يك روز، يك ماه يا يك سال فكر كند، به اين فكر افتاد كه براي ٧ سال فكر كند. اما اين كار آينده نگري نبود. اولين آينده پژوهي ايران توسط دكتر مجيد تهرانيان به روش دلفي در طرح راديو و تلويزيون انجام شد. او از صاحب نظران مختلف كمك گرفت و آينده جامعه ايراني را مورد پرسش قرار داد.
كار ديگر در سال ١٣٧٥ انجام شد كه به صورت پيوست شماره ١١ نشريه برنامه و بودجه منتشر شد و متدلوژي آينده نگري را براي اولين بار وارد ادبيات رسمي برنامه ريزي كشور كرد و پيشنهادهايي ارائه داد كه از آن جمله تاسيس مركزي براي مطالعات آينده نگري در ايران بود.كار ديگر، ايران ١٤٠٠ بود كه به طور موازي ٢ گروه در سازمان برنامه، روي آن كار كردند كه يكي تحت عنوان اقتصاد بدون نفت و ديگري به عنوان « شجره طيبه» تدوين شد.
؛ايران و نيروهاي كليدي آينده
؛در جريان تدوين برنامه چهارم توسعه سازمان برنامه به اين نتيجه رسيد كه بدون داشتن تصويري از آينده نمي توان برنامه اي را تدوين كرد. به ويژه در كشوري كه تغيير دولت و مجلس، همواره آينده كشور را دستخوش تحولات سليقه اي كرده است اما اگر چشم اندازي ٢٠ ساله تدوين شود، دولت هاي مختلف از آن تبعيت خواهند كرد.يك ديدمان در اين چشم انداز برجسته است كه مي گويد ايران در افق چشم انداز (١٤٠٤)، كشوري است توسعه يافته با جايگاه اول در سطح منطقه.

؛آينده نگري در حوزه فناوري
؛به اعتقاد بيشتر دانشمندان آينده نگري بيشتر در قلمرو دانش و فناوري صورت مي گيرد بر همين اساس، بررسي سير رخدادهاي حوزه هاي مختلف فناوري حاكي از آن است كه بايد در آينده اي نزديك منتظر تحولاتي عظيم در اين حوزه باشيم؛ به عنوان مثال افزايش طول عمر انسان و بالا بردن توانمندي هاي فيزيكي و ذهني كه همگي جزو آرزوهاي ديرينه بشر بوده است.
دستيابي به اين موفقيت ها در آينده نه تنها غير ممكن نيست بلكه به بركت فناوري زيستي و نانو فناوري كاملا قابل حصول است.
در ادامه گزارش به ارائه فناوري هاي شگفت انگيز در آستانه ظهور و پيش بيني هاي مهم براي سال ٢٠٠٨ ميلادي مي پردازيم كه تا حدودي مي تواند مستندات آينده نگري در حوزه دانش و فناوري را روشن كند.
؛فناوري هاي شگفت انگيز در آستانه پيدايش كفش هاي تغيير پذير
؛به تازگي در استوديوي اينونتبلز كفشي طراحي شده است كه حتي در حال حركت نيز مي توان با فشار دادن يك دكمه طرح و شكل آن را تغيير داد. كنترل اين كفش با استفاده از يك وسيله كنترل از راه دور كوچك مشابه آي پادهاي معمولي انجام مي شود و با فشار دادن دكمه هاي آن، سيگنالي به سوي كفش ارسال مي شود كه طرح آن را بر اساس يكي از الگوهاي از پيش تعريف شده تغيير مي دهد.

؛قرص هاي آماده مصرف
؛اين محصول كه متشكل از قرص تجويزي پزشك شما به همراه مقداري آب آشاميدني است، بسته اي آماده مصرف به شمار مي آيد.

؛رايانه اي يكپارچه
؛در اين رايانه كه در مسابقه اخير طراحي رايانه در كره جنوبي برنده شد، صفحه نمايشگر از مجموعه آن حذف شده است و به جاي آن پرتوهاي نمايش روي هر سطحي كه شما دوست داشته باشيد، بازتاب داده مي شود.

؛كارت اعتباري آينده
؛يك وسيله پرداخت جهاني ابداع شده است كه در زمان واحد مي تواند به تمامي حساب هاي بانكي و اعتباري شما متصل شود. اين وسيله كه هنوز نامي براي آن در نظر گرفته نشده است، حساب لحظه به لحظه پرداخت هاي شما را در اختيار دارد و بر اساس ميزان متداول خريدهاي شما اعلام مي كند كه ظرف چند ساعت يا چند روز آينده به چه ميزان پول نياز خواهيد داشت.

؛ساعت مچي چسبي
؛در حقيقت يك برچسب زماني ديجيتال است كه براي همگان، از دانش آموزان و دانشجويان گرفته تا ورزشكاران و داوران قابل استفاده است.

؛پيش بيني هاي مهم براي سال ٢٠٠٨ ميلادي
؛سردبيران مجله آينده پژوهي فيوچرست از سال ١٩٨٥ تاكنون، هر سال جالب ترين ايده ها را كه در سال هاي آينده ممكن است مطرح شود، شناسايي و منتشر مي كنند. در شماره جديد اين مجله چند پيش بيني براي چشم انداز ٢٠٠٨ شده است از جمله:
جهان تا سال ٢٠٢٥ يك ميليارد نفر ميليونر خواهد داشت؛
امكان جعل در پول و وسايل و ابزار و داد و ستد ، جهان را به سوي جامعه فاقد پول نقد سوق مي دهد؛
كره زمين در آستانه يك رويداد مضمحل كننده طبيعت و محيط زيست قرار دارد؛
آب در قرن ٢١ به ارزشمندي نفت در قرن بيستم خواهد بود؛
شمار آفريقايي هايي كه جانشان بر اثر سيل به مخاطره مي افتد تا سال ٢٠٨٠ به ٧٠ برابر رقم كنوني خواهد رسيد؛
افزايش بهاي منابع طبيعي مي تواند هجوم تمام عيار به سوي منابع قطبي را در پي داشته باشد

Iranian Futurist		Ayandeh-Negar
Welcome To Future		Tomorow is built today

	در باره ما	تماس با ما	خبرهای علمی	احزاب مدرن	هنر و ادبیات	ستون آزاد	محیط زیست	حقوق بشر	اخبار روز	صفحه‌ی نخست
	آرشیو	اندیشمندان آینده‌نگر	تاریخ از دیدگاه نو	انسان گلوبال	دموکراسی دیجیتال	دانش نو	اقتصاد فراصنعتی	آینده‌نگری و سیاست	تکنولوژی	از سایت‌های دیگر