چند سئوال خواتتدگان "سایت آینده نگر" از اندیشمندان آینده پژوه و آینده نگر ایرانی :
آینده نگر آقای مسعود بینش به این سوالات چنین پاسخ داده اند:
به نظر شما آيا امروز ميتوان از پيدايش جنبش فکری آينده نگری در ايران سخن گفت؟
به نظر مي‌رسد در تکوين و پيدايش تلاش‌هاي فکري منسجم و منظم در زمينه آينده‌نگري در ايران، نمي‌توان ترديد کرد. گرچه در عمق اين حرکت و الزامات و مناسبات رشد و توسعه کمي و کيفي آن و استفاده مطلوب و همه جانبه از دستاوردهاي آن بسيار بايد تامل کرد. خوشبختانه در يکي دو دهه اخير علاقمندان و صاحب نظران در حوزه آينده‌نگري و آينده پژوهشي همتي به خرج داده‌اند و با مطالعه و آثار مکتوب اين جريان فکري و ترجمه و ارائه کتاب‌هاي ارزشمند و راه‌اندازي وب‌سايت‌ها، اولين سنگ بناهاي بنيان حوزه آينده‌نگري را بنا نهاده اند. گرچه با توجه به توسعه عميق و بومي صنايع دفاعي کشور در دوران جنگ و تداوم آن براي حفظ امنيت ملي در ذهن و زبان سران مملکت، متقاضي و مشتري و پشتيبان اوليه پژوهش در اين حوزه متعلق به آن صنايع است، اما اگر دامنه کار گسترده‌تر شود و به ديگر جنبه‌هاي اقتصادي و اجتماعي و علمي و تکنولوژي و صنعتي و سازماني رسوخ کند و در چارچوب خاستگاه اوليه خود محصور نماند، اين محدوديت ميتوان را مي توان ناديده گرفت. فراموش نکنيم که ماهيت صنايع دفاعي در دنيا به گونه‌اي بوده است که منشاء و خاستگاه تحولات بعدي در ساير زمينه‌هاي بشري را فراهم آورده است. اينترنت يکي از فرزندان اين ماجراست.
چه ويژگی هائی گفتمان آينده نگری در ايران را از ساير گفتمان های توسعه در ايران جدا می سازد؟
ويژگي اصلي حوزه فکري آينده‌نگري، نه تنها در ايران، بلکه در همه جاي جهان، برخورد و در هم تنيدگي و نفوذ علوم مختلف در آن است. گرچه گفتمان توسعه نيز بي‌بهره از وام‌گيري علوم مختلف انساني و اجتماعي و اقتصادي نيست اما ثقل گفتمان توسعه، عمدتا منابع اقتصادي است، در حالي که ثقل آينده‌نگري و آينده‌پژوهي، علم و تکنولوژي است. هر چه اتکاء اين حوزه فکري به علوم و تکنولوژي بيشتر باشد، به همان ميزان از پريشان‌گويي و به تعبير ديگر، آينده‌بيني دور مي‌شود و به سمت آينده انديشي، آينده‌نگري و آينده پژوهي مي‌رود. آنچه اين مسير را روشن‌تر مي‌کند و حرکت در آن را سرعت مي‌بخشد داشتن نگرش علمي و اهميت دادن به نگاه علمي در برخورد با مسائل پيچيده فراروي اجتماع انساني است. آينده‌نگري آنجا حرمت و اهميت مي‌يابد که در دنياي عدم قطعيت‌ها، با تکيه بر مباني علمي و ابزارهاي تکنولوژيکي به ارائه الگوها و مدل‌ها و سناريوهاي محتمل آينده بشريت در زمينه‌هاي مختلفي همچون مسائل زيست‌محيطي، ژنتيکي، بهداشتي، کيهان‌شناسي، فيزيک نظري، جمعيت‌شناسي، انساني، اجتماعي و سازماني بپردازد و گره فرو بسته از کار آدميان بگشايد و راه بهتر را به آنها نشان دهد.
چه ميزان و در چه حوزه هائی گفتمان آينده نگری ايران ميتواند به توسعه گفتمان آينده نگری گلوبال ياری رساند؟
در اين مورد راهي بس طولاني در پيش است. اين کار در ابتدا مستلزم تقويت و توسعه نگرش علمي در ذهن و ضمير متوليان اصلي در حوزه‌هاي فکري جامعه است. پس از آن عبور از خاستگاه و جايگاه اوليه حوزه فکري آينده‌نگري از صنايع خاص به صحنه گسترده علوم و تکنولوژي در اجتماع است. خروج از محدوده بسته کارهاي پژوهشي نيز مستلزم نيازسنجي و اولويت‌بندي زمينه‌هاي کاري و گره زدن نتايج اين پژوهش‌ها با رفع نيازها و ارائه دستاوردهاي ملموس و موثراست. اين کار به ارتقاء منزلت آينده پژوهي در جامعه مي‌انجامد. در اين ميان ارتباط همه جانبه با مراکز متعدد آينده‌پژوهي دنيا و غافل نبودن از زمينه‌هاي مورد توجه آينده‌پژوهان جهاني و اطلاع از نتايج و دستاوردهاي پژوهش آنان نيز ضروري است. هر چه در اين موارد کارنامه پربارتري داشته باشيم مي‌توانيم اميدوار باشيم که در زنجيره جهاني اين حوزه فکري بشري به ايفاي نقش بپردازيم، در غير اين صورت نه تنها از مرزهاي بسته کشوري خارج نخواهيم شد بلکه حتي نخواهيم توانست از محدوده بسته پژوهش‌هاي آکادميک بيرون آئيم.
آيا گفتمان آينده نگری در ايران ميتواند به يک گفتمان مستقل سياسی فرارويد؟
به نظر من يکي از خطرات و آفاتي که اين حوزه فکري را تهديد مي‌کند همين نکته است. درست است که مسائل سياسي نيز خارج از چارچوب حوزه آينده پژوهي قرار نمي‌گيرد اما همانگونه که تاکيد داشتم، ثقل اين حوزه بر پايه‌هاي علم و تکنولوژي استوار است و انتظار مي‌رود بهترين و مهمترين دستاوردهاي آن در اين زمينه‌ها عرضه شود. پرش يکباره به حوزه سياست، اين جريان فکري را از محتوا تهي مي‌کند و آن را به ظاهرسازي و روزمرگي و سطحي‌نگري دچار مي‌سازد. اينجاست که آينده‌بيني جايگزين مي‌شود و سناريوها و الگوهاي مبتني بر نگرش علمي کنار مي‌رود. بايد با صبوري و ظرافت و حکمت مراحل تکامل حوزه فکري آينده‌نگري را گام به گام طي کرد.
مسعود بینش
Facebook
Twitter
Google
Yahoo
Delicious
بالاترین
دنباله
نسخه‌ی چاپی
ارسال اين مطلب به دوستان